Crop seasons in India  : भारतातील पिकांचे हंगाम: खरीप आणि रब्बी

Crop seasons in India भारताला कृषीप्रधान देश म्हटले जाते कारण त्याच्या अर्थव्यवस्थेसाठी शेती खूप महत्त्वाची आहे. आपण किती अन्न पिकवतो ते ऋतूंवर अवलंबून असते. भारतात शेतीचे दोन मुख्य हंगाम आहेत: खरीप आणि रब्बी. या काळात विविध प्रकारची पिके घेतली जातात. कारण भारताचे हवामान आणि जमिनीचे प्रकार भिन्न आहेत, खरीप आणि रब्बी हंगाम एकमेकांपासून बरेच वेगळे असू शकतात.agricultural seasons in india

१. खरीप हंगाम

Crop seasons in India खरीप हंगाम हा भारतातील पावसाळ्यासारखा आहे. जून ते सप्टेंबर या काळात नैऋत्य मान्सूनमुळे भरपूर पाऊस पडतो. या पावसामुळे झाडांना भरपूर पाणी मिळते, त्यामुळे त्यांची या काळात खूप वेगाने वाढ होते. खरीप हंगामात, शेतकरी प्रामुख्याने अशा पिकांची लागवड करतात ज्यांना चांगली वाढ होण्यासाठी भरपूर पाणी आणि उष्णतेची आवश्यकता असते.crop seasons in india

खरीप हंगामातील प्रमुख पिके

Crop seasons in India खरीफ हंगामामध्ये विविध प्रकारच्या पिकांचे उत्पादन घेतले जाते. त्यातील काही प्रमुख पिके खालीलप्रमाणे आहेत:kharif crops

१. धान (चावळ)
भात हा भाताचा एक प्रकार आहे, खरीप हंगामात उगवलेला सर्वात महत्वाचा वनस्पती आहे, जो वर्षाच्या पावसाळ्यात असतो. भारताच्या विविध भागांतील अनेक शेतकरी धान पिकवतात, विशेषत: देशाच्या दक्षिण, उत्तर आणि पूर्व भागात. भाताला पिकण्यासाठी भरपूर पाण्याची गरज असते, त्यामुळे ते नद्या, तलाव किंवा पाण्याची बचत करणाऱ्या ठिकाणांजवळ असणे आवश्यक आहे.

२. मका (कॉर्न)
मका, जो मक्याचा एक प्रकार आहे, खरीप हंगामात उगवणारी एक महत्त्वाची वनस्पती आहे, जेव्हा शेतकरी पावसाळ्यात पिकांची लागवड करतात. मक्याला चांगली वाढ होण्यासाठी उबदारपणा आणि पाण्याची आवश्यकता असते. लोक प्रामुख्याने मध्य भारत, दक्षिण भारत आणि राजस्थान सारख्या ठिकाणी मका पिकवतात.

३. सोयाबीन
सोयाबीन ही एक विशेष प्रकारची वनस्पती आहे जी बिया बनवते. त्यांना वाढण्यासाठी जास्त पाण्याची गरज नसते आणि वेगवेगळ्या हवामानात ते वाढू शकतात. सोयाबीनच्या बियांचे तेल स्वयंपाक, उत्पादने तयार करणे आणि जनावरांना खायला घालण्यासाठी वापरले जाते.

४. तुर (पेसू)
तूर हा एक विशेष प्रकारचा बीन आहे जो महाराष्ट्र, कर्नाटक, मध्य प्रदेश आणि राजस्थान सारख्या ठिकाणी पिकतो. त्याला वाढण्यासाठी जास्त पाणी लागत नाही.

५. उडीद (ब्लॅक ग्राम)
उडीद ही एक विशेष प्रकारची वनस्पती आहे जी लोक अन्नासाठी वाढवतात. हे मुख्यतः भारताच्या मध्य आणि उत्तर भागात वाढते. या वनस्पतीला चांगले वाढण्यासाठी उबदार हवामान आवडते.

खरीप हंगामातील माती आणि हवामान

Crop seasons in India खरीप पिकांच्या वाढीसाठी वेगवेगळ्या प्रकारच्या मातीची गरज असते. उदाहरणार्थ, भात, जो एक प्रकारचा तांदूळ आहे, त्याला खरोखरच ओली माती आणि नद्या किंवा तलावांचे पाणी आवश्यक आहे. दुसरीकडे, कॉर्न आणि सोयाबीन सारखी पिके हलकी किंवा जास्त जड नसलेल्या जमिनीत वाढू शकतात.

खरीप हंगामात हवामान खरोखर महत्वाचे आहे, ज्या वेळी विशिष्ट पिके घेतली जातात. नैऋत्य मोसमी पावसाचा पाऊस या पिकांसाठी खूप महत्त्वाचा असतो. जर पुरेसा पाऊस पडला नाही, जसे की जेव्हा दुष्काळ असतो, तेव्हा आपण किती अन्न पिकवतो याला त्रास होऊ शकतो. पावसाचे प्रमाण आणि ते किती गरम आहे याचा या काळात पिकांची वाढ किती चांगली होते यावर खूप परिणाम होतो.

२. रबी हंगाम

रब्बी हंगाम हा झाडांच्या वाढीसाठी हिवाळ्यासारखा असतो. हे नोव्हेंबर ते एप्रिल दरम्यान घडते. या वेळी, हवामान थंड असते आणि झाडांना वाढण्यासाठी योग्य प्रमाणात पाण्याची आवश्यकता असते. रब्बी हंगामात उगवणाऱ्या पिकांना उन्हाळ्यात पिकणाऱ्या पिकांना पाण्याची गरज नसते.

रबी हंगामातील प्रमुख पिके

रबी हंगामात विविध प्रकारच्या पिकांचे उत्पादन घेतले जाते. त्यातील काही प्रमुख पिके खालीलप्रमाणे आहेत:rabi crops

१. गहू
गहू ही खरोखरच महत्त्वाची वनस्पती आहे जी हिवाळ्यात उगवते, ज्याला आपण रब्बी हंगाम म्हणतो. भारतात, विशेषतः उत्तरेकडील भागात, शेतकरी भरपूर गहू पिकवतात कारण त्याला थंड हवामान आवडते. भारत हा गहू पिकवणारा जगातील दुसरा सर्वात मोठा देश आहे!

२. ज्वारी
ज्वारी ही एक विशेष प्रकारची वनस्पती आहे जी लोक हिवाळ्याच्या हंगामात वाढवतात. हे प्रामुख्याने महाराष्ट्र, कर्नाटक, मध्य प्रदेश आणि उत्तरेकडील काही भागात भारतातील काही ठिकाणी घेतले जाते.

३. हरभरा (चिकपीस)
हरभरा हा एक प्रकारचा बीन आहे ज्याची लागवड हिवाळ्यात केली जाते. हे मुख्यतः महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, राजस्थान आणि उत्तर भारत सारख्या ठिकाणी वाढते. या वनस्पतीला भरपूर पाणी नसताना वाढण्यास आवडते.

४. तोरी
तोरी, ज्याला कॅनोला देखील म्हणतात, ही एक वनस्पती आहे जी बहुतेक लोक भारताच्या उत्तर आणि मध्य भागात वाढतात. या वनस्पतीच्या तेलाचा वापर कारखान्यांमध्ये वस्तू बनवण्यासाठी केला जातो.

५. मका
मका हा मक्याचा एक प्रकार असून त्याचीही लागवड रब्बी हंगामात केली जाते. लोक ते दक्षिण भारत, उत्तर भारत, मध्य प्रदेश आणि राजस्थान सारख्या ठिकाणी वाढवतात.

रबी हंगामातील माती आणि हवामान

मका हा मक्याचा एक प्रकार असून त्याची लागवड हिवाळ्याच्या काळात केली जाते. दक्षिण भारत, उत्तर भारत, मध्य प्रदेश आणि राजस्थान यांसारख्या भारतातील वेगवेगळ्या ठिकाणी लोक ते पिकवतात.

गहू आणि हरभरा यांसारखी रब्बी हंगामातील पिके घेण्यासाठी थंड हवा खरोखरच महत्त्वाची आहे. जेव्हा ते जास्त गरम नसते तेव्हा या वनस्पतींना ते आवडते. या काळात फारसा पाऊस पडत नाही, त्यामुळे आपण आपले पाणी कसे वापरतो याची काळजी घेणे आवश्यक आहे.

३. खरीप आणि रबी हंगामांमधील तुलना

खरीफ आणि रबी हंगामांमध्ये विविध बाबींच्या संदर्भात तुलना केली जाऊ शकते. उदा:

हवामान:

खरीप हंगाम उबदार असतो आणि भरपूर पाऊस असतो, तर रब्बी हंगाम थंड असतो.

पिके:

खरीप हंगामात, शेतकरी भातासारखी भरपूर पाण्याची गरज असलेली झाडे लावतात. रब्बी हंगामात, ते गव्हासारख्या कमी पाण्याची गरज असलेली झाडे वाढवतात.

उत्पादन:

दोन मुख्य हंगामात विविध प्रकारची पिके घेतली जातात. खरीप हंगामात शेतकरी भात, मका आणि सोयाबीन सारखी पिके घेतात. रब्बी हंगामात ते गहू, ज्वारी, चणे, मोहरी यांसारखी पिके घेतात.

४. पिकांचे व्यवस्थापन

पिकांची काळजी घेणे खरोखर महत्वाचे आहे! वनस्पतींना योग्य अन्न, पुरेसे पाणी आणि बग आणि आजारांपासून संरक्षण आवश्यक आहे. शेतकऱ्यांना त्यांची रोपे शेतात वाढवण्यासाठी चांगले मार्ग वापरावे लागतात.

निष्कर्ष

भारतातील शेती खूप वैविध्यपूर्ण आणि मनोरंजक आहे! पिकांच्या वाढीसाठी दोन मुख्य हंगाम आहेत: खरीप आणि रब्बी. प्रत्येक ऋतूची स्वतःची खास वैशिष्ट्ये असतात आणि त्या काळात वाढणाऱ्या वनस्पतींचे प्रकार खरोखर महत्त्वाचे असतात. शेतकऱ्यांना शक्य तितके अन्न पिकवण्यासाठी मदत करण्यासाठी, प्रत्येक हंगामात हवामान, माती आणि पाण्याची काळजी घेणे आवश्यक आहे.

अधिक माहिती पाहण्यासाठी खालील ब्लॉग वर क्लिक करा….

Globalization on Sustainable Agriculture : वैश्वीकरणाचा शाश्वत शेतीवरील प्रभाव

Grains benefits : सात धान्ये : आपल्या आरोग्यासाठी खूप महत्त्वाची

Biotechnology in Agriculture : शेतीमध्ये जैवतंत्रज्ञानाचा वापर

महाशेतिउद्योग.इन च्या whatsaap ग्रुप ला जॉइन करण्यासाठी येथे क्लिक करा